W starożytnej Sparcie wykształciła się instytucja podwójnego królestwa, która istniała aż do upadku Sparty. Legenda wyjaśniająca istnienie dwóch urzędów monarszych mówi o powołaniu na tron po zmarłym królu Aristodamosie obu jego synów-bliźniaków, Eurysthenesa i Proklesa. Królom przysługiwała najpierw w ustroju Likurgowym pełnia władzy rządowej. Instytucja ta zawierała wtedy w sobie słabość władzy królewskiej, gdyż każdy z dwóch monarchów rozporządzał pełnią władzy i miał prawo ,,veta” w stosunku do zarządzeń drugiego.
W V w.p.n.e. z dawnej władzy monarszej pozostał tylko cień, królowie sprawowali tylko dowództwo nad armią (co dało im możliwość renesansu monarchistycznego, który nastąpił pod koniec dziejów Sparty) i pełnili funkcje religijne.
Wśród rządzących starożytną Spartą pojawiają się również eforowie (5),arystokratyczni nadzorcy, którzy odgrywali olbrzymią rolę polityczną w życiu polis. Wprowadzeni przez króla Theopompa w charakterze pomocników, w VI w.p.n.e. ograniczyli władzę królewską, choć urząd władców w dalszym ciągu istniał. Byli wybierani na Zgromadzeniu Ludowym na okres 1 roku.
Funkcję podobną do Aeropagu (w Atenach) pełniła w Sparcie ,,Geruzja” (Rada Starszych), trzeci zasadniczy organ ustroju Likurgowego. Był to jedyny element ciągłości w życiu państwowym. Składał się on z 28 członków(+dwóch królów), mężczyzn powyżej 60 roku życia - po wygaśnięciu obowiązku służby wojskowej mogli służyć państwu radą. Była to przede wszystkim rada państwowa. W razie konfliktu pomiędzy obu królami albo pomiędzy królami i apellą, rozstrzygnięcie sporu należało do ,,Geruzji”. Drugą bardzo ważną kompetencją ,,Geruzji” była jurysdykcja (sądownictwo) kryminalna nad wszystkimi Spartanami (później nie wyłączając królów). Rola ta została przeznaczona ,,Geruzji” przez Likurga dla zabezpieczenia bezstronności. Członkowie ,,Geruzji” choć wybierani, piastowali swój urząd dożywotnio i dlatego nie musieli liczyć się z niczyim głosem prócz własnego sumienia.
Funkcję i rolę Zgromadzenia Ludowego pełniła w Sparcie ,,apella”. Tworzyli ją obywatele spartańscy, ,,lud” ( ,,damos”), będący formalnie podmiotem i dzierżycielem władzy państwowej (z nowoczesnego punktu widzenia ustrój Sparty był demokracją, przynajmniej pod względem formalnym. Ale starożytni Grecy inaczej pojmowali demokrację i dlatego konstytucji spartańskiej nigdy nie uważali za demokratyczną). Spartański ,,damos” był suwerenem, który panował, ale nie rządził. Ustrój Likurga pozostawił mu tylko tyle władzy, ile dało się pogodzić z siłą państwa i trwałością jego instytucji. Miał on możliwość wyrażania bezpośrednio swej woli na zgromadzeniu, ale tylko w sprawach, które mu były przedstawione do decyzji przez inne organy państwowe. Tylko one miały prawo stawiania wniosków, nad którymi ,,apella” głosowała przez ,,tak” albo ,,nie” (ciekawostką jest, iż zgromadzenie zatwierdzało wnioski ...krzykiem. Łatwo było interpretować natężenie krzyku na własną korzyść), nie miała zatem ani prawa inicjatywy, ani prawa składania poprawek. Uchwały zgromadzenia mogły być odrzucane przez królów w porozumieniu z ,,Geruzją”.
Elementem oligarchii w ustroju Sparty było dopuszczenie do urzędów tylko obywateli - potomków ludności zamieszkującej pierwsze osady spartańskie - czyli tzw. Spartiatów lub Spartian. Byli oni sobie równi pod względem zamożności oraz praw i obowiązków politycznych względem polis. Wybierali między sobą członków ,,Geruzji” i kandydatów na stanowiska eforów.
Autor: Psyche607

I jeszcze kilka informacji uzupełniających ze strony www.historia.rekto.net oraz z wikipedii:

Królowie
Na czele państwa spartańskiego stało dwóch królów, posiadających władzę wykonawczą, dowodzących wojskiem oraz sprawujących funkcje sakralne. Wywodzili się oni z dwóch najstarszych rodów spartańskich: Agiadów i Eurypontydów. Prawdopodobnie w czasach archaicznych te rody ze sobą rywalizowały i ustanowienie systemu władzy dwóch królów zapobiegło na trwałe niebezpieczeństwu wybuchu wojny domowej. Legenda mówiła, że założycielami obu rodów byli bliźniacy Eurystenes i Prokles, potomkowie Heraklesa.

Geruzja
Królowie musieli słuchać zdania geruzji, czyli rady starszych, składającej się z 28 członków, liczących co najmniej 60 lat i wybieranych dożywotnio przez zgromadzenie ludowe – apellę. Geruzja sprawowała także wymiar sprawiedliwości, decydując o karze śmierci i banicji.

Apella
Było to zgromadzenie ludowe składające się ze Spartiatów od 30 roku życia. Zwoływane było przez eforów, jego rola polegała na zatwierdzaniu uchwał proponowanych przez geruzję oraz rozpatrywaniu kwestii przedkładanych przez eforów. Apella zatwierdzała traktaty zawierane przez Spartę, wypowiadała wojny oraz podejmowała decyzje w sprawie sukcesji. Głosowano za pomocą krzyku.
W sytuacji zagrożenia państwa apella decydowała, który z królów stanie na czele wojska – drugi zostawał wówczas w Sparcie. Każdy z królów dysponował prawem weta wobec decyzji drugiego. Gdy dochodziło do otwartego konfliktu między królami, był on rozstrzygany przez geruzję, a w poważniejszych wypadkach przez apellę.

Eforowie
Pięciu eforów sprawowało władzę administracyjną, kierowało polityką zagraniczną i sądownictwem. Wybierani byli przez apellę na rok spośród dorosłych Spartiatów – przez większą część historii Sparty w drodze losowania. Ich zadaniem było pilnowanie, aby królowie nie nadużywali władzy. W przypadku różnicy zdań między królami decyzję podejmowali eforowie zwykłą większością głosów. Mogli postawić króla przed sądem za błędy popełnione podczas prowadzenia kampanii wojennej.

Strateg
(gr. στρατηγός strategos, l.mn. στρατηγοί strategoi) – w starożytnej Grecji wysoki rangą dowódca w armii lub flocie.
W Sparcie stratedzy byli mianowani na czas wojny i mogli w zastępstwie króla objąć stanowisko głównodowodzącego.

Harmostoj
Urzędnik w starożytnej Sparcie (namiestnik regionu, prowincji).
Harmostowie zarządzali tymi regionami Lacedemonii , w których pewną autonomię pozostawiono periojkom. Było to 20 regionów, w których zwierzchnią władzę sprawowali harmostowie odpowiadający wyłącznie przed eforami. Sprawując swą władzę opierali się na lokalnych oligarchiach, które dominowały w miastach periojków.
W okresie późniejszym miano harmostoj dotyczyło również dowódców garnizonów nadzorujących pobite polis, np. Ateny po II wojnie peloponeskiej, popierających zasadniczo wszędzie rządy oligarchii, zgodnie z główną linią polityki Sparty.

Oikistes
W starożytnej Grecji mianowany przywódca stojący na czele grupy kolonistów i założyciel kolonii.
Oikistes z reguły wywodził się z warstwy rządzącej w metropolii. Był delegowany przez macierzystą polis i wyposażony w szerokie uprawnienia, wykraczające daleko poza kompetencje zwyczajowo przyznawane urzędnikom. To on organizował ekspedycję, zasięgając wcześniej rady w wyroczni Apollina w Delfach (Apollo był patronem kolonistów), a następnie dowodził podbojem nowych ziem i obejmował rządy w założonym przez siebie mieście.

Ostatnio edytowany przez matios (2010-03-03 00:10:33)